Diyafram, diğer adıyla aperture, başka bir adı ise açıklık. Diyafram terimi bize Franszıca “diaphragme” kelimesinden geçmiş, “aperture” ise İngilizce karşılığı, “açıklık” ise Türkçe karşılığı. Diyaframın Türkçe karşılığını çok hoş bulsam da maalesef bir fotoğraf ortamında “diyafram” demediğiniz sürece anlaşılmanız zor.
Diyaframı fotoğraf terimi olarak sık duysak da aslında videografide de kullanılan, dikkat edilen bir şeydir diyafram (aperture, açıklık) çünkü ortada bir kamera ve bir lens varsa; amaç fotoğraf çekmek veya video kayıt yapmak ise, ışık yoğunluğu ve alan derinliği gibi gözardı edemeyeceğiniz kriterlerin anayolu diyaframdan geçer.
Diyafram (Aperture, Açıklık) Nedir?
Diyafram; lensin kamera sensörüne veya filme ne kadar yoğunlukta ışık geçireceğini ve buna bağlı olarak alan derinliğini ayarlayan mekanizmadır.
Kamera veya Lenste Diyafram Nerede Bulunur?
Diyafram lens üzerinde bulunur, lense ait bir mekanizmadır fakat günümüzde bazı kompakt kameralarda lensteki bilinen yeri dışında kamera gövdesine yakın yerde de bulunabilmektedir. Bazı mobil cihazlarda ise diyafram yazılımsal olarak bulunmaktadır. Yani mekanizma olarak fiziksel bir diyafram olmasa da yazılımla sensöre düşen ışık yoğunluğu ışık duyarlılığından farklı olarak (ISO’dan farklı olarak) kontrol edilebilmekte ve alan derinliği ise mesafe ölçer sensör ile yine yazılımsal olarak ayarlanmaktadır bazı mobil cihazlarda.
f ve f-stop Nedir?
Diyafram değeri f ile gösterilir ve diyafram açıklık değerlerine “f-stop” denir. Diyaframda f değeri ile diyafram açıklığı ters orantılıdır. Yani ne demek bu? Kısaca “diyaframı kısmak” f değerini yükseltmek; “diyaframı açmak” ise f değerini düşürmek anlamındadır.
Yukarıdaki temsili imajdan da görebileceğimiz üzere basit bir örnek verelim. Örneğin; elimizde 50mm sabit f1.4 lens var. Lensin f değerini (f-stop) 1.4 yaptığımızda diyafram aralığı genişleyecek böylece lensimiz sensöre veya filme daha fazla ışık geçişine izin verecek. Biz burada diyaframı 1.4 değerine (durağına) getirerek, diyaframı açmış olduk. Aynı lensimiz ile f değerini (f-stop) 22 yaptığımızda ise diyaframı kısmış oluruz.
Diyafram f Değerleri ile Işık İlişkisi
Diyafram f değerini yükselttiğimizde diyaframı kıstığımızı böylece daha az ışığın sensöre veya filme ulaştığını; f değerini düşürdüğümüzde ise diyaframı açtığımızı ve daha fazla ışığın sensöre veya filme ulaşma imkanı bulduğundan bahsetmiştik.
Bu konuda birkaç zihin egzersizi yapalım: Düşük ışıklı bir ortamdayız, örneğin gece vakti kaldırımda yürüyoruz ve uzun pozlama yapmadan, anlık olarak şipşak fotoğraf çekmek istiyoruz, lensimiz de f1.4 alabilen bir lens olsun. Bu durumda f değeri yükseldikçe lens ışığı düşük alacağından fotoğrafın karanlık çıkma olasılığı çok yüksek (konu diyafram, pozlama ve ISO değerini katmıyoruz şimdilik) ne yaparız? f değerini alabileceği en açık değere yani 1.4 değerine getirerek fotoğrafımızı çekersek daha aydınlık bir fotoğraf elde edebiliriz.
Başka bir örnek; gündüz vakti, güneş ışığı çok güçlü, doğa gezisindeyiz veya sokakta ve fotoğraf çekeceğiz. Bu durumda f değerini 1.4 gibi bir değerde tutarsak fotoğrafımızın bembeyaz veya anormal ışık patlamalarının olduğu fazla aydınlık bir fotoğraf çıkma olasılığı yüksek. Böyle bir ortamda f değerini 5.6 veya 11 gibi hangisi istediğimiz sonucu verecekse o değere getirerek diyaframı kısmamız gerekiyor.
Peki f Değeri Nasıl Hesaplanıyor?
Pratikte fotoğraf çekiminde işimize yaramasa da keyifli bir bilgi olduğunu düşünüyorum. Diyaframdaki f değeri; lens odak uzaklığının, diyafram açıklığının çapına oranıdır. Matematik formülü gibi verirsek f-stop = Lens Odak Uzaklığı / Diyafram Açıklığının Çapı
Fotoğrafta doğru pozlama; diyafram, ISO ve enstantane değerlerinin doğru kombinasyonuyla mümkündür. Bu yazı sadece diyaframı konu aldığı için pozlama ve ışık örnekleri de diyafram üzerinden yapıldı.