Muhtemelen hayatınız boyunca ikonik “Tank Adam” fotoğrafını görmüşsünüzdür. Yıl 1989’du. Tiananmen Meydanı yakınlarındaki Chang’an Bulvarı’nda sıra sıra tankların önünde tek başına duran bir adam. Dünyanın her yerindeki insanlara ilham veren bir resim. Çekildiği ülkede de ağır bir şekilde bastırıldı.
Jeff Widener, “şanslı bir çekim” olduğunu söylediği fotoğrafın arkasındaki adam. Ancak dünyanın bilmediği şey, Widener’ın tek bir ikonik görüntünün arkasındaki fotoğrafçıdan çok daha fazlası olduğudur. Asya’da yıllarını insanların hikayelerini ve mücadelelerini kayıt altına alarak geçirdi.
Widener ve kariyeri hakkında daha fazla bilgi edinmek istiyorduk ve şükürler olsun ki, bir sivil toplum kuruluşunda çalışacağı Afrika’ya gitmesi beklenen yolculuğundan sadece birkaç saat önce bu fırsatı yakaladık:
Geçmişinizden ve nasıl fotoğrafçı olmaya başladığınızdan bahsedebilir misiniz?
Jeff Widener : 1963 yılında Scottsdale Arizona’da yaşarken bir gün babam Don Widener, Life Magazine’den bir arkadaşını aile fotoğrafları çekmek için eve getirdi. Leigh Wiener kamera çantasını açtığında neredeyse vanayı patlatıyordum. Lensler, kameralar, filtreler, ampullü flaşlar, ışık ölçer kadranları ve renkli film kutularından oluşan kutular ve kutular vardı. Bu görüntü sonsuza kadar hafızamda kaldı. Bir gün benim de Life Magazine’de iki sayfalık bir yayın yapacağımı ne kadar az biliyordum .
Yıllar geçtikçe kameralara takıntılı hale geldim. Babamın, dünyanın ilk otomatik SLR makinelerinden biri olması nedeniyle Wiener’in önerdiği Topcon Auto 100 35mm kamerası vardı. Güney Kaliforniya’da yaşarken bunu gizlice Ortaokula götürürdüm ve bugün o görüntülerden bazılarına hâlâ sahibim.
Ailem bu dolandırıcılığın farkındaydı ve mezun olduktan sonra bunu bana hediye etti. California, Northridge’deki Cleveland Lisesi’nde fotoğraf eğitmeni Harry Ibach beni koridorlarda dolaşırken amigo kızlara ateş ederken buldu. Bana onun sınıfına kaydolmakla ilgilenip ilgilenmediğimi sordu ve ben de kabul ettim. Bugün hâlâ yakın temas halindeyiz.
Daha sonra lise son sınıfta, efsanevi eğitmen Warren King’in yönetimindeki, devlet tarafından finanse edilen renkli bir karanlık odaya sahip olan Reseda Lisesi’ne transfer olmak gibi zor bir karar verdim. Eski bir İkinci Dünya Savaşı savaş fotoğrafçısı olan King, ülkedeki diğer okullardan daha fazla fotoğraf bursu öğrencisi yetiştirmeyi başarmıştı. O yıl 1974 Kodak/Scholastic Ulusal Fotoğrafçılık Bursunu portfolyo dalında 8000 öğrenciyi geride bırakarak kazandım ve o yazı Afrika çalışmaları programının bir parçası olarak Kenya ve Tanzanya’daki büyük hayvanları fotoğraflayarak geçirdim.
Bu deneyim foto muhabiri olma kararımı etkiledi ve ertesi yıl Los Angeles Pierce College gazetesi The Roundup’a kaydoldum . İki yıl sonra, Nixon’un doğduğu Kaliforniya’daki Whittier Daily News’te kadrolu fotoğrafçı olarak işe alındım.
Genel olarak fotoğrafçılıkta sizi en çok heyecanlandıran şey nedir?
Beklenmediklik, erişim zorluğu, ödülün kabulü.
Bugün Jeff Widener’ın kamera çantasında ne var?
Bütün gece bunu çözmeye çalışarak ayaktaydım. Sebastiao Salgado, TSA memurlarıyla X-ışını makineleri yüzünden kavga etmeyi bıraktı ve sanırım artık analog takipli orta format dijital çekim yapıyor. X-ışınları yüzünden TSA ile uğraşmaktan korkuyorum ama şansımı deneyeceğimi düşünüyorum. Umarım Luanda’daki makineler çok eski değildir.
Projenin ve Leica’ların güvenliği için dijital D700 gövdelerini (2) alıyorum. Projeyi filmle fotoğraflayacaktım ama Leica telemetreler özellikle çok zorlu ve öngörülemeyen ortamlarda film çekerken huysuz olabiliyor.
Yani bir Domke çantamda 28 mm Summicron ve 1951’den mavi kaplamalı 50 mm katlanabilir Summitar’a sahip iki Leica M7 telemetre kameram var. 35 mm F1.4 Asferik Summilux, 90 mm F2.8 Elmarit ve 135 mm F4.0 Elmar.
Dijital tarafta ise 14-24mm, 24-70mm, 70-200mm ve 70-400mm lensli iki adet Nikon D700 fotoğraf makinesi alıyorum. Ayrıca 50 rulo Tri-X 35mm 36 pozlama rulosu. Yedek olarak 32 GB’lık iki adet 64 GB kompakt flash kart ve bazı küçük kartlar da. Nikon F100 kullanılmayabilir ancak film için diğer odak uzunluklu lenslere erişimim olması durumunda kullanılabilir.
Foto muhabirliğine nasıl yöneldiniz?
1972 başkanlık kampanyası sırasında Senatör George McGovern’ın Los Angeles şehir merkezindeki bir alışveriş merkezinde konuşma yaptığını duydum. Mitinge katılmak için bisikletimle San Fernando Vadisi’nden tüm yolu sürdüm. Bonus olarak Senatör Ted Kennedy de oradaydı.
Bütün basın fotoğrafçılarını çok kıskandığımı hatırlıyorum. Erişimleri vardı, Nikon’ları vardı ve hatta motorlu tahriklerini sergileyecek küstahlıkları vardı. Los Angeles Times’tan bir fotoğrafçı, Gizli Servis tarafından defalarca basın odasından atıldıktan sonra bana acıdı ve beni sahnenin ön tarafına sakladı. Bu hikaye bana Los Angeles Fotoğraf Merkezi’nden foto muhabirliği kategorisinde ilk fotoğraf ödülümü kazandırdı.
En ünlü fotoğraflarınızdan biri “Tank Adam”. Bu ikonik görüntünün ardındaki hikaye nedir? Bunun geniş çapta dolaşan ve ünlü bir imaj haline geleceğini mi düşündünüz?
Aslında bu, doğru zamanda yanlış yerde olmanın getirdiği bir şans. Önceki gece yüzüme çarpan başıboş bir protestocu tuğlası yüzünden aptalca bir darbeye maruz kalmıştım; Nikon F3 Titanium kamera, hayatımın şiddetli darbesini absorbe etti. Ayrıca tüm Tiananmen hikayesi boyunca kötü bir grip vakasından da acı çekiyordum, bu yüzden oldukça perişan haldeydim.
Asya fotoğraf editörümüz, Mikhail Gorbaçov’un Çinli liderlerle yaptığı üst düzey toplantıları haber yapmak için haftalardır Pekin’deydi ve Tokyo’ya dönmek için sabırsızlanıyordu ama ne yazık ki katliamdan önceki gece. Bu, AP Pekin fotoğraf editörü Mark Avery, Yeni Delhi merkezli AP fotoğrafçısı Liu Heung Shing ve bana 20. yüzyılın en büyük hikayelerinden birini ele alma görevi bıraktı.
Kirk Martsen adındaki Amerikalı bir üniversite öğrencisinin yardımıyla Pekin Oteli’ne gizlice girdikten sonra, Pekin Oteli’nin 5. kat balkonundan 800 mm odak uzaklığına sahip lensle Tank Adam’ın oldukça keskin bir karesini çekmeyi başardım. Filmim bitmişti ve Martsen bir turistten tek bir rulo 100 ASA bulmayı başardı.
Sorun, hızın 100 hız olmasıydı ve ben genellikle 800 hız kullanıyordum. Bu, ışığa göz attığımda Nikon FE2 otomatik deklanşör hızının üç durak çok düşük olduğu anlamına geliyordu. Resmin ortaya çıkması bir mucizeydi. Çok keskin değildi ama ertesi gün dünyadaki hemen hemen her gazetenin manşetine çıkacak kadar iyiydi.
İmajın kült bir şeye dönüşeceğini hiç düşünmemiştim. Sanırım bir şeye sahip olduğumu ilk kez Detroit Free Press’ten David Turnley bana bu görüntüyle Pulitzer kazanacağımı düşündüğünü söylediğinde fark ettim. Kaderin cilvesi olarak, o yıl David kazandı ve ben de finalist oldum.
Bu çok komik çünkü o yıl Bangkok’un kenar mahallelerinden birindeyken köşeyi döndüğümde tanıdık bir yüzle karşılaştığımı hatırlıyorum. Daha önce tanıştığım kişi Pulitzer ödüllü Stan Grossfeld’di. İlk sözleri “Widener… soyuldun” oldu.
O fotoğrafı çekmenin bir etkisi var mı? Yoksa kariyeriniz açısından size kapılar açtığını mı söyleyebilirsiniz?
Görüntü bir lütuf ve bir lanetti. Bir anlamda pek çok kapıyı açtı. 2003 yılında Tahiti’de tanıştığım UB 40 grubunun en yakın fotoğrafçılarından biri oldum. Çoğu fotoğraf meraklısıydı ve beni diğer meslektaşlarına göstermeyi seviyorlardı. Hatta onlarla bir albüm kapağı bile yaptım: “TWENTYFOURSEVEN”.
Öte yandan diğer çalışmalarımı pek fazla insan bilmiyor ve bir sanatçı olarak sen harika çocuk ya da “Gilligan” olarak anılmak istemiyorsun. Bu, 1987-1995 yılları arasında Bangkok’ta Güneydoğu Asya Resim Editörü olarak görevimi yansıtmak için üzerinde çalıştığım bir kitapla değiştirmeyi umduğum bir şey.
Elinize bir kamera alıp dünyayı belgelemeye başladığınızda dikkatinizi çeken şey nedir? Başka bir deyişle, bir sahnede size “Vay canına… Bunun fotoğrafını çekmem lazım!” dedirten şey nedir?
Enstantane hızlarını, F duraklarını, kamera markasını veya başka herhangi bir şeyi unutun. Konunuzu hissedin ve parmağınızın çekinmesine izin verin. Kalp atış hızınızı yükselten bir şey görürseniz önce itin, sonra düşünün. Bir görüntü izleyiciye geçmiş bir sevgiliyi ya da hâlâ devam eden eski bir şarkıyı hatırlatıyorsa, başarılı olmuşsunuz demektir.
Güneydoğu Asya’da Associated Press resim editörü olarak sekiz yıllık görevinizi hiç kimse bilmiyor. Bize bu deneyiminizi anlatır mısınız?
Sekiz yıl boyunca Asya’daki her birinci sınıf havaalanını ve business lounge’u biliyordum. En sevdiğim beş yıldızlı otellerimin yanı sıra Hanoi’deki Army Guest House gibi sevimli pire çantalarım da vardı. Hepsiyle ilgili güzel anılarım var. Liz Taylor’dan Khmer Rouge’a ve Filipinler’de patlayan Pinatubo Dağı yanardağlarına kadar her şeyi ele aldım. Üzerime ateş açıldı, gaz verildi, kayalara çarptım, roketler az farkla ıskalandım ve neredeyse her türlü uçakla çarpıştım.
Başbakan Margaret Thatcher ve Dışişleri Bakanı Henry Kissinger ile özel olarak sohbet ettim, Prenses Anne tarafından hakarete uğradım, Başkan Bill Clinton tarafından itildim, yanlışlıkla Papa II. John Paul’un cübbesine bastım ve Başbakan’ı takip ederken neredeyse Çin güvenliği tarafından dövülüyordum. Yasak Şehir’de Bakan John Major. Beni Cakarta’da kıkırdayan Prenses Diana’nın ayaklarının dibine kasıtlı olarak iten bir Fransız fotoğrafçıyla yumruk yumruğa kavga etmek zar zor önlendi.
Ama aynı zamanda izole bir Tayland balıkçı köyünde akşam sağanağına yakalanmak gibi sessiz anlar da var. Ya da eski bir Kamboçya barında batılı bir dostla tanışma şansına sahip olmak. Muhtemelen en unutulmaz anım, güneş batarken ve maymunlar aşağıdaki ormanın içinde gevezelik ederken, Angkor Wat’taki eski bir Kamboçya tapınağının tepesinde İrlandalı güzel bir kızıl saçlıyı öpmekti. Tipik bir film sahnesi ama gerçek. Gelecekteki bir kitapta olmasını umduğum o kadar çok anı var ki.
Güneydoğu Asya’da geçirdiğiniz zamandan kaynaklanan, yaklaşan bir kitap projeniz var. Bu projeden ne elde etmeyi umuyorsunuz?
Bangkok’taki Associated Press’e ünlü foto muhabirinin anısına “Eddie Adams ilanı” adı veriliyordu çünkü Eddie her zaman bölgeyi dolaşıyordu. Aslında AP Bangkok ofisine geldiğinde onunla kısa bir süre tanıştım.
Eski bir foto muhabirinin son harika romantik paylaşımlarından birine sahip olduğum için çok şanslıydım. Bangkok AP fotoğraf operasyonunu yürüten hemen hemen her fotoğrafçı Pulitzer kazandı. Finalist olarak sıra dışı adam bendim.
Bugün bu paylaşımlar, maliyet düşürücü önlemler ve medyadaki değişiklikler nedeniyle aşamalı olarak kaldırılıyor. Jet sosyete fotoğrafçılarının kendi şirketi Hava Seyahat Kartına sahip olduğu ve cömert harcama hesapları olan beş yıldızlı otel seçeneklerinin olduğu günler geride kaldı. Çoğu insanın daha önce görmediği Asya görsellerimin arkasında paylaşmak istediğim bu harika hikayeler var ve bu kitabın bunu yansıtacağını umuyorum. Şu anda bir yayıncı arıyoruz.
Gelecek vaat eden foto muhabirlerine ne gibi tavsiyeleriniz var?
Artık dışarısı farklı bir dünya ama gerçekten foto muhabiri olmak istiyorsanız bunu yapacaksınız. Bir foto muhabirinin karşı karşıya kalacağı dezavantajların mayın tarlasında yalnızca kendini gerçekten adamış olanlar hayatta kalabilir. Fotoğrafçı James Nachtwey‘in bir keresinde bana söylediği gibi: “Azimli ol”.
Jeff Widener’ı kitap projesi dışında sırada ne bekliyor?
Çocuklar için okul inşa eden bir STK ile çalışmak üzere 14 saat içinde Luanda, Angola’ya KLM uçağına biniyorum.
Luanda geziniz hakkında daha fazla konuşabilir misiniz? Ne kadar kalacak? Neyi başarmayı umuyorsunuz?
Çocuklar için okullar inşa eden bir STK için fotoğraf çekmek üzere Güneydoğu Angola’ya gidiyorum. Dünyanın oldukça uzak bazı bölgelerine erişmenin ve ilginç hikayeler anlatmanın bir yolu bu. Bu özel durumda, bekleyip bu hikayenin ne olabileceğini görmem gerekiyor çünkü ev sahibinizi kişisel amaçlarla dengelemeniz gerekiyor. Ağustos ayında 57 yaşındayım ve bu sabah havaalanına varmak benim için zorlu bir işti.
Eğer geriye dönüp kariyerinizde herhangi bir şeyi değiştirebilseydiniz neyi değiştirirdiniz?
Muhtemelen şimdiye kadar yaptığım her aptalca hata. Mükemmellik ve diplomasi nadiren bir arada bulunur. Muhtemelen Anthony Suau’nun yaptığı gibi komünizmin çöküşünden önce şansımı deneyip Doğu Avrupa’ya giderdim. “Düşüşün Ötesinde” adlı kitabı olağanüstü bir çalışmaydı. İkimiz de Leicas’a olan tutkuyu paylaşıyoruz.
Jeff Widener’ı güzel, gerçek fotoğraflar yapma yolunda devam eden yolculuğunda durduracak hiçbir şey yok gibi görünüyor. Görünüşe göre bu onun kanında var ve başka neler olacağını görmek için sabırsızlanıyoruz.
Sorularımızı yanıtlamaya ayırdığı zaman için Jeff’e teşekkür etmek istiyoruz.
Widener’in çalışmaları hakkında daha fazla bilgi için resmi web sitesini ziyaret edin .
Resim kredisi : Corinna Seidel tarafından çekilen Jeff Widener’ın portresi , fotoğraflar Jeff Widener tarafından
